Het leren
van
Morgen
Fotografie: Shody Careman
Tekst: Sjoerd Huismans
Levensecht leren
Tijdens UDECIDE werkten zo’n 250 leerlingen van alle NUOVO-scholen een week lang aan vraagstukken aangedragen door organisaties en bedrijven in Utrecht. Aan het eind van de week presenteerden zij hun idee tijdens een drukbezochte expositie. “De creativiteit van leerlingen kan je heel erg verbazen.”
Meer interviews?
Bekijk de aftermovie van UDECIDE 2023!
“Wilt u een rondleiding?” Een enthousiaste leerling vangt bezoekers meteen op bij zijn kraampje op de slotexpositie van ontwerpweek UDECIDE. Hij en zijn groepsgenoten zijn aan de slag gegaan met een vraagstuk van Museum Catharijneconvent: hoe kunnen we de collectie zo uitlichten dat jongeren met verschillende achtergronden graag naar ons museum komen? De leerlingen hebben er keihard aan gewerkt. Hun expositie-idee lijkt op de film Mission: Impossible. Bezoekers moeten 'laserstralen' ontwijken om bij een kunstobject te komen.
Stad van de toekomst
Al de hele week werken leerlingen in een grote hal bij restaurant Karma Kebab aan verschillende vraagstukken. Zo vraagt de gemeente Utrecht leerlingen om de ‘straat van de toekomst’ te ontwerpen, mogen leerlingen voor TivoliVredenburg een nieuwe merchandisestand ontwerpen en vraagt de NS hoe meer reizigers op station Vaartsche Rijn hun fiets op de juiste manier kunnen stallen, om daarmee het station veiliger en leefbaarder te maken.
Er zijn ook complexe sociale vraagstukken. Zo vraagt woningcorporatie Woonin zich bijvoorbeeld af hoe zij nieuwe Nederlanders met een technische achtergrond, die de taal nog niet goed beheersen, kan helpen om als monteur aan de slag te gaan.
Voor Jeppe den Uijl en Stan Spruijtenburg - respectievelijk projectleider en docent maatschappijvakken op X11 - was het samen met leerlingen werken aan complexe vraagstukken juist de uitdaging. Samen met andere collega’s namen zij het initiatief voor UDECIDE. “Ik denk dat de creativiteit van leerlingen je heel erg kan verbazen en enorm waardevol is,” zegt Stan. “Op papier is het voor ons volwassenen vaak complex omdat we veel te abstract denken. Terwijl jongeren zaken die in de maatschappij spelen juist ‘klein’ kunnen houden. Daarmee komen ze vaak veel sneller tot pragmatische oplossingen.” Leerlingen lijken inderdaad de vraagstukken van de UDECIDE-partners praktisch te benaderen. Zo bedenken ze voor Woonin een plaatjesboekje om de communicatie tussen monteur en klant te vergemakkelijken.
Het idee om UDECIDE te organiseren ontstond op zomerfestival Buitengoed NUOVO, de tweedaagse start van het nieuwe schooljaar die NUOVO al een paar jaar voor medewerkers organiseert. Zouden we niet ook zoiets voor leerlingen moeten organiseren? Bovendien gaven leerlingen van de leerlingenraden van NUOVO aan de uitwisseling met leerlingen van andere scholen waardevol te vinden. Volgens Jeppe begon het idee van een festival in coronatijd. “Wat we toen direct al misten, was een soort klooitijd met elkaar. Dat er met mensen om je heen nieuwe dingen ontstaan, zonder dat het ingeplande tijd is. Zo ontstond Buitengoed, maar we gunden het de leerlingen ook om met elkaar op een soort festivalterrein aan de slag te gaan.”
Praktijkgericht
Eerder werd een subsidieaanvraag van X11 om iets dergelijks te organiseren al gehonoreerd. Jeppe: “We gingen al steeds vaker met praktijkgerichte opdrachten en opdrachtgevers werken. We voelen al een aantal jaar dat het onderwijs die kant op gaat.” Achterliggend doel van UDECIDE is om onderwijs betekenisvoller en aantrekkelijker te maken door het in de context van de praktijk te plaatsen. Ook constateerde de Inspectie van het Onderwijs dat burgerschapscompetenties van leerlingen onvoldoende op niveau zijn (‘Staat van het Onderwijs’, 2022). Jeppe: “In de tussentijd kwamen de praktijkgerichte programma’s bij de tl en havo op, waardoor het voor veel scholen belangrijker werd om met echte opdrachtgevers te gaan werken.”
Een groep docenten, waarin bijna alle NUOVO-scholen vertegenwoordigd zijn, begon in oktober 2022 met de voorbereidingen voor UDECIDE. Het idee was simpel: een groep leerlingen van verschillende leeftijden, niveaus en achtergronden komt met elkaar in contact én werkt gezamenlijk aan vraagstukken die leven in de stad. Zo verbinden ze zich met het Utrecht van de toekomst en maken ze kennis met de uitdagingen die komen kijken bij het besturen van grote organisaties in een grote stad. De gemeente en andere opdrachtgevers worden geïnspireerd om de nieuwe generatie te betrekken bij de toekomst van Utrecht.
“De creativiteit van leerlingen kan je heel erg verbazen”
Design thinking
In een notendop ziet de week er als volgt uit: op vrijdag leert iedereen elkaar kennen en zijn er teambuildingsactiviteiten, op maandag staat een bezoek aan de opdrachtgever op de planning, op dinsdag kunnen de leerlingen verschillende workshops volgen en experts bevragen, op woensdag en donderdag bouwen zij aan hun ‘prototype’. De week is ingedeeld aan de hand van de principes van ‘design thinking’, dat bijvoorbeeld veel wordt gebruikt door start-ups en techbedrijven.
Op de startdag kijken veel leerlingen nog enigszins beduusd om zich heen. De indrukwekkende locatie, vele nieuwe gezichten, het nog onbekende vraagstuk waar ze mee aan de slag gaan: het zijn veel nieuwe indrukken. Iemand die geen last heeft van de zenuwen, is Mohamed (UniC). Later in de week zal hij nog twee keer op het podium springen, nu blikt hij alvast ontspannen vooruit: “Zometeen gaan we de stad in en gaan we een vraagstuk uitkiezen. Dan zien we daarna wel hoe de dag verloopt.”
“Zoveel betrokkenen
hebben op een
écht andere manier over onderwijs nagedacht”
Interactief
Leerlingen Felix (12, USG) en Adelchi (15, ISU) vertellen later in de week over hun opdracht voor Museum Catharijneconvent. Felix kan zich wel iets voorstellen bij de wens om meer jongeren aan te spreken. “Ik ben een paar keer in het Catharijneconvent geweest. Meestal tijdens Sint-Maarten of Kerstmis. Dan hebben ze feesttentoonstellingen en die zijn altijd leuk. Maar de vaste collectie is dan nooit zo heel interessant. Ik denk dat het een stuk leuker kan worden door onze ideeën. ‘Interactief’ is het woord dat we het vaakst hebben gebruikt.”
De vraag van het museum was om in het advies in ieder geval twee (zelfgekozen) objecten van de vaste tentoonstelling op te nemen. Eén ervan is de Hamer van Sint-Maarten, een object waar een legende bij hoort. Adelchi: “Er wordt gezegd dat hij met die hamer de duivel heeft geslagen. Iemand van onze groep had het idee om het spelletje ‘Whac-A-Mole’ daaraan te verbinden - een bekend arcadespelletje waarbij spelers een hamer gebruiken om mollen terug in de grond te slaan. Als we daar nou eens ‘Whac-A-Devil’ van maken?” Felix: “We hebben daarna een prototype gemaakt van hoe dat eruit zou zien, met kleine duiveltjes erin. Ik hoop dat ze dit in het museum gaan doen, ze waren er tijdens onze presentatie heel serieus over.”
UDECIDE
Van Boekenweek naar Week van het Woord
Sommige vraagstukken zijn heel straightforward. Toch zijn er ook groepjes die ontdekken dat het werkelijke probleem soms dieper ligt. Zo gaat een groepje aan de slag met het vraagstuk van Bibliotheek Utrecht: ontwerp een aansprekend event voor de Boekenweek van Jongeren in september 2023.
Sylvan (16, UniC) uit het groepje vertelt: “We hebben hier op UDECIDE veel leerlingen gevraagd hoe ze tegen de Boekenweek van Jongeren aankijken, en of ze überhaupt weten wat het is. We kregen vooral terug dat ze het verwarren met de Kinderboekenweek en dat ze boeken niet zo interessant vinden - zeg maar ronduit saai.” Ilka (15, ook UniC) vult aan: “In ons eigen groepje speelde dat ook: niet iedereen houdt van lezen en het heeft een saai imago.”
Uiteindelijk kiest de groep ervoor om het thema breder te trekken: op de ‘Week van het Woord’ staat taal centraal, en niet alleen boeken. Op de expositie presenteert de groep verschillende ideeën, waaronder een quiz: is een tekst door een mens of een AI geschreven? Sylvan: “We vroegen ons af: wat kunnen we doen om boeken interessanter te maken? Of moeten we juist van boeken afstappen? Dat laatste was uiteindelijk de betere oplossing.” Ilka: “Als je wilt dat er ook meerdere jaren achter elkaar standaard meer mensen komen, moet je het gewoon breder trekken. Omdat het anders niet enthousiasmerend is.”
Sylvan: “We hebben net een schrijver gesproken van jongerenboeken. Hij sloot zich er helemaal bij aan. Van een schrijver had ik dat niet per se verwacht, maar ook hij zei: het imago van boeken is niet meer wat het is geweest.”
Dynamisch
Mede-initiatiefnemers Jeppe en Stan kijken terug op een “enorm dynamische week”. Jeppe: “Ik vond het echt leuk om samen met een hele batterij collega’s en anderen een heel diverse week te organiseren voor zo’n 250 leerlingen. Van opdrachtgevers tot experts die bevraagd konden worden, maar ook raadsleden, ondernemers en vertegenwoordigers van het hoger onderwijs en het mbo. Zoveel mensen hebben op een echt andere manier over onderwijs nagedacht en een bijzondere bijdrage geleverd.”
Stan: “De slotdag was wel de kers op de taart, al die blije koppies en trotse gezichten. Met opdrachtgevers, ouders, vriendjes en vriendinnetjes die komen kijken, en leerlingen die hun verhaal vertelden en daarbij nul sturing nodig hadden. Want dit was van hún!”
HET VAK TOEKOMST OP VOLT!
UDECIDE is een goed voorbeeld van aantrekkelijk en betekenisvol onderwijs. Maar het is zeker niet het enige voorbeeld. Op VOLT! wordt bijvoorbeeld vier uur per week het vak Toekomst gegeven aan eerstejaars.
Hoe gaat het vak in zijn werk? Leerlingen zoeken in een database die de docenten hebben ingericht naar een maakopdracht die ze willen uitvoeren. Dit kan een nachtkastje zijn, een telefoonhouder, een op zonlicht draaiende bloem, maar ook verschillende programmeeropdrachten. Leerlingen leren technische en digitale vaardigheden en nog veel meer. “Als er bijvoorbeeld nog geen lampen zouden bestaan, hadden wij die bij het vak Toekomst uitgevonden,” zegt een leerling.
VOLT! probeert er met behulp van het vak Toekomst voor te zorgen dat leerlingen zelfstandig een ontwerpcyclus kunnen doorlopen en zo zelf tot oplossingen en ontwerpen kunnen komen. Daartoe krijgen ze inspiratie aangereikt en leren ze basisvaardigheden op het gebied van design, toepassing, techniek en technologie. Actief, ervaringsgericht leren is het middel om dit te doen.
Twee docenten met verschillende expertises geven Toekomst tegelijk aan twee groepen. De leerlingen bewegen zich in vier geschakelde lokalen en vragen advies aan de docent die hen op dat moment het beste kan helpen. De lokalen hebben hun eigen attributen en sfeer: van een werkplaats met machines, kom je in een open werkruimte met werkbanken. Dan volgt een kunstruimte met materialen om kunst te maken en werkstukken te ‘pimpen’ en tot slot kom je in een ruimte met hightech (3D)printers. Leerlingen hebben binnen het vak veel autonomie. Ze kiezen wat ze gaan maken, waar ze dat gaan doen, of ze alleen óf juist samen gaan werken en wie hen begeleidt.
“Leerlingen mogen dingen uitproberen en komen er zelf achter als ze dingen beter anders hadden kunnen doen,” zegt een docent. “Ze krijgen vertrouwen en dat werkt.”
Tekst: Sjoerd Huismans
Fotografie: Shody Careman
Levensecht leren
Meer interviews?
HET VAK TOEKOMST OP VOLT!
UDECIDE is een goed voorbeeld van aantrekkelijk en betekenisvol onderwijs. Maar het is zeker niet het enige voorbeeld. Op VOLT! wordt bijvoorbeeld vier uur per week het vak Toekomst gegeven aan eerstejaars.
Hoe gaat het vak in zijn werk? Leerlingen zoeken in een database die de docenten hebben ingericht naar een maakopdracht die ze willen uitvoeren. Dit kan een nachtkastje zijn, een telefoonhouder, een op zonlicht draaiende bloem, maar ook verschillende programmeer-opdrachten. Leerlingen leren technische en digitale vaardigheden en nog veel meer. “Als er bijvoorbeeld nog geen lampen zouden bestaan, hadden wij die bij het vak Toekomst uitgevonden,” zegt een leerling.
VOLT! probeert er met behulp van het vak Toekomst voor te zorgen dat leerlingen zelfstandig een ontwerpcyclus kunnen doorlopen en zo zelf tot oplossingen en ontwerpen kunnen komen. Daartoe krijgen ze inspiratie aangereikt en leren ze basisvaardigheden op het gebied van design, toepassing, techniek en technologie. Actief, ervaringsgericht leren is het middel om dit te doen.
Twee docenten met verschillende expertises geven Toekomst tegelijk aan twee groepen. De leerlingen bewegen zich in vier geschakelde lokalen en vragen advies aan de docent die hen op dat moment het beste kan helpen. De lokalen hebben hun eigen attributen en sfeer: van een werkplaats met machines, kom je in een open werkruimte met werkbanken. Dan volgt een kunstruimte met materialen om kunst te maken en werkstukken te ‘pimpen’ en tot slot kom je in een ruimte met hightech (3D)printers. Leerlingen hebben binnen het vak veel autonomie. Ze kiezen wat ze gaan maken, waar ze dat gaan doen, of ze alleen óf juist samen gaan werken en wie hen begeleidt.
“Leerlingen mogen dingen uitproberen en komen er zelf achter als ze dingen beter anders hadden kunnen doen,” zegt een docent. “Ze krijgen vertrouwen en dat werkt.”
Dynamisch
Mede-initiatiefnemers Jeppe en Stan kijken terug op een “enorm dynamische week”. Jeppe: “Ik vond het echt leuk om samen met een hele batterij collega’s en anderen een heel diverse week te organiseren voor zo’n 250 leerlingen. Van opdrachtgevers tot experts die bevraagd konden worden, maar ook raadsleden, onder-nemers en vertegenwoordigers van het hoger onderwijs en het mbo. Zoveel mensen hebben op een echt andere manier over onderwijs na-gedacht en een bijzondere
bijdrage geleverd.”
Stan: “De slotdag was wel de kers op de taart, al die blije koppies en trotse gezichten. Met opdrachtgevers, ouders, vriendjes en vriendinnetjes die komen kijken, en leerlingen die hun verhaal vertelden en daarbij nul sturing nodig hadden. Want dit
was van hún!”
Bekijk de aftermovie van UDECIDE 2023!
Van Boekenweek naar Week van het Woord
Sommige vraagstukken zijn heel straightforward. Toch zijn er ook groepjes die ontdekken dat het werkelijke probleem soms dieper ligt. Zo gaat een groepje aan de slag met het vraagstuk van Bibliotheek Utrecht: ontwerp een aansprekend event voor de Boekenweek van Jongeren in september 2023.
Sylvan (16, UniC) uit het groepje vertelt: “We hebben hier op UDECIDE veel leerlingen gevraagd hoe ze tegen de Boekenweek van Jongeren aankijken, en of ze überhaupt weten wat het is. We kregen vooral terug dat ze het verwarren met de Kinder-boekenweek en dat ze boeken niet zo interessant vinden - zeg maar ronduit saai.” Ilka (15, ook UniC) vult aan: “In ons eigen groepje speelde dat ook: niet iedereen houdt van lezen en het heeft een saai imago.”
Uiteindelijk kiest de groep ervoor om het thema breder te trekken: op de ‘Week van het Woord’ staat taal centraal, en niet alleen boeken. Op de expositie presenteert de groep verschillende ideeën, waaronder een quiz: is een tekst door een mens of een AI geschreven? Sylvan: “We vroegen ons af: wat kunnen we doen om boeken interessanter te maken? Of moeten we juist van boeken af-stappen? Dat laatste was uiteindelijk de betere oplossing.” Ilka: “Als je wilt dat er ook meerdere jaren achter elkaar standaard meer mensen
komen, moet je het gewoon breder trekken. Omdat het anders niet enthousiasmerend is.”
Sylvan: “We hebben net een schrijver gesproken van jongerenboeken. Hij sloot zich er helemaal bij aan. Van een schrijver had ik dat niet per se verwacht, maar ook hij zei: het imago van boeken is niet meer wat het is geweest.”
UDECIDE
Tijdens UDECIDE werkten zo’n 250 leerlingen van alle NUOVO-scholen een week lang aan vraagstukken aangedragen door organisaties en bedrijven in Utrecht. Aan het eind van de week presenteerden zij hun idee tijdens een drukbezochte expositie. “De creativiteit van leerlingen kan je heel erg verbazen.”
“Wilt u een rondleiding?” Een enthousiaste leerling vangt bezoekers meteen op bij zijn kraampje op de slotexpositie van ontwerpweek UDECIDE. Hij en zijn groepsgenoten zijn aan de slag gegaan met een vraagstuk van Museum Catharijne-convent: hoe kunnen we de collectie zo uitlichten dat jongeren met verschillende achtergronden graag naar ons museum komen? De leerlingen hebben er keihard aan gewerkt. Hun expositie-idee lijkt op de film Mission: Impossible. Bezoekers moeten 'laserstralen' ontwijken om bij een kunstobject te komen.
Stad van de toekomst
Al de hele week werken leerlingen in een grote hal bij restaurant Karma Kebab aan verschillende vraagstukken. Zo vraagt de gemeente Utrecht leerlingen om de ‘straat van de toekomst’ te ontwerpen, mogen leerlingen voor TivoliVredenburg een nieuwe merchandisestand ontwerpen en vraagt de NS hoe meer reizigers op station Vaartsche Rijn hun fiets op de juiste manier kunnen stallen, om daarmee het station veiliger en leefbaarder te maken.
Er zijn ook complexe sociale vraag-stukken. Zo vraagt woningcorporatie Woonin zich bijvoorbeeld af hoe zij nieuwe Nederlanders met een technische achtergrond, die de taal nog niet goed beheersen, kan helpen om als monteur aan de slag te gaan.
Voor Jeppe den Uijl en Stan Spruijtenburg - respectievelijk projectleider en docent maat-schappijvakken op X11 - was het samen met leerlingen werken aan complexe vraagstukken juist de uitdaging. Samen met andere collega’s namen zij het initiatief voor UDECIDE. “Ik denk dat de creativiteit van leerlingen je heel erg kan verbazen en enorm waardevol is,” zegt Stan. “Op papier is het voor ons volwassenen vaak complex omdat we veel te abstract denken. Terwijl jongeren zaken die in de maatschappij spelen juist ‘klein’ kunnen houden. Daarmee komen ze vaak veel sneller tot pragmatische oplossingen.” Leerlingen lijken inderdaad de vraagstukken van de UDECIDE-partners praktisch te benaderen. Zo bedenken ze voor Woonin een plaatjesboekje om de communicatie tussen monteur en
klant te vergemakkelijken.
Het idee om UDECIDE te organiseren ontstond op zomerfestival Buitengoed NUOVO, de tweedaagse start van het nieuwe schooljaar die NUOVO al een paar jaar voor medewerkers organiseert. Zouden we niet ook zoiets voor leerlingen moeten organiseren? Bovendien gaven leerlingen van de leerlingenraden van NUOVO aan de uitwisseling met leerlingen van andere scholen waardevol te vinden. Volgens Jeppe begon het idee van een festival in coronatijd. “Wat we toen direct al misten, was een soort klooitijd met elkaar. Dat er met mensen om je heen nieuwe dingen ontstaan, zonder dat het ingeplande tijd is. Zo ontstond Buitengoed, maar we gunden het de leerlingen ook om met elkaar op een soort festivalterrein aan de slag te gaan.”
Praktijkgericht
Eerder werd een subsidieaanvraag van X11 om iets dergelijks te organiseren al gehonoreerd. Jeppe: “We gingen al steeds vaker met praktijkgerichte opdrachten en opdrachtgevers werken. We voelen al een aantal jaar dat het onderwijs die kant op gaat.” Achterliggend doel van UDECIDE is om onderwijs betekenisvoller en aantrekkelijker te maken door het in de context van de praktijk te plaatsen. Ook constateerde de Inspectie van het Onderwijs dat burgerschaps-competenties van leerlingen onvoldoende op niveau zijn (‘Staat van het Onderwijs’, 2022). Jeppe: “In de tussentijd kwamen de praktijkgerichte programma’s bij de tl en havo op, waardoor het voor veel scholen belangrijker werd om met echte opdrachtgevers te gaan werken.”
Een groep docenten, waarin bijna alle NUOVO-scholen vertegenwoordigd zijn, begon in oktober 2022 met de voorbereidingen voor UDECIDE. Het idee was simpel: een groep leerlingen van verschillende leeftijden, niveaus en achtergronden komt met elkaar in contact én werkt gezamenlijk aan vraagstukken die leven in de stad. Zo verbinden ze zich met het Utrecht van de toekomst en maken ze kennis met de uitdagingen die komen kijken bij het besturen van grote organisaties in een grote stad. De gemeente en andere opdrachtgevers worden geïnspireerd om de nieuwe generatie te betrekken bij de toekomst van Utrecht.
Design thinking
In een notendop ziet de week er als volgt uit: op vrijdag leert iedereen elkaar kennen en zijn er teambuildings-activiteiten, op maandag staat een bezoek aan de opdrachtgever op de planning, op dinsdag kunnen de leerlingen verschillende workshops volgen en experts bevragen, op woensdag en donderdag bouwen zij aan hun ‘prototype’. De week is ingedeeld aan de hand van de principes van ‘design thinking’, dat bijvoorbeeld veel wordt gebruikt door start-ups en techbedrijven.
Op de startdag kijken veel leerlingen nog enigszins beduusd om zich heen. De indrukwekkende locatie, vele nieuwe gezichten, het nog onbekende vraagstuk waar ze mee aan de slag gaan: het zijn veel nieuwe indrukken. Iemand die geen last heeft van de zenuwen, is Mohamed (UniC). Later in de week zal hij nog twee keer op het podium springen, nu blikt hij alvast ontspannen vooruit: “Zometeen gaan we de stad in en gaan we een vraagstuk uitkiezen. Dan zien we daarna wel hoe de dag verloopt.”
Interactief
Leerlingen Felix (12, USG) en Adelchi (15, ISU) vertellen later in de week over hun opdracht voor Museum Catharijneconvent. Felix kan zich wel iets voorstellen bij de wens om meer jongeren aan te spreken. “Ik ben een paar keer in het Catharijneconvent geweest. Meestal tijdens Sint-Maarten of Kerstmis. Dan hebben ze feest-tentoonstellingen en die zijn altijd leuk. Maar de vaste collectie is dan nooit zo heel interessant. Ik denk dat het een stuk leuker kan worden door onze ideeën. ‘Interactief’ is het woord dat we het vaakst hebben gebruikt.”
De vraag van het museum was om in het advies in ieder geval twee (zelfgekozen) objecten van de vaste tentoonstelling op te nemen. Eén ervan is de Hamer van Sint-Maarten, een object waar een legende bij hoort. Adelchi: “Er wordt gezegd dat hij met die hamer de duivel heeft geslagen. Iemand van onze groep had het idee om het spelletje ‘Whac-A-Mole’ daaraan te verbinden - een bekend arcadespelletje waarbij spelers een hamer gebruiken om mollen terug in de grond te slaan. Als we daar nou eens ‘Whac-A-Devil’ van maken?”
Felix: “We hebben daarna een prototype gemaakt van hoe dat eruit zou zien, met kleine duiveltjes erin. Ik hoop dat ze dit in het museum gaan doen, ze waren er tijdens onze presentatie heel serieus over.”
“Zoveel betrokkenen
hebben op een
écht andere manier over onderwijs nagedacht”
